Son vaxtlar Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrinin bölgələrə köçürülməsi ilə bağlı müzakirələr aparılır. Bu ideyanın əsas məqsədlərindən biri ölkənin ali təhsil sistemində balans yaratmaq, regionların inkişafını stimullaşdırmaq və Bakının üzərinə düşən nəqliyyat yükünü azaltmaqdır.
Bu cür köçürülmə prosesi təkcə təhsil sahəsinə deyil, ümumilikdə sosial və iqtisadi inkişafa da təsir edə bilər. Köçürülmə reallaşsa, Bakıətrafı ərazilərə deyil, bölgələr əsas götürülməlidir.
Eyni zamanda, Azərbaycanda idman sahəsində xüsusilə legionerlərin bölgə klublarında çıxış etməyə maraq göstərməməsi problemi mövcuddur. Daha yüksək səviyyəli legionerlər əsasən Bakı klublarını seçirlər və bölgə komandaları xarici oyunçular baxımından məhdud imkanlarla üzləşirlər. Bunun əsas səbəblərindən biri bölgələrdə sosial və idman infrastrukturunun inkişaf səviyyəsinin paytaxtdan geri qalmasıdır. Digər vacib amil isə legionerlərin idman karyeralarına təsir edə biləcək media və görünürlük imkanlarının məhdudluğudur.
Bu baxımdan universitetlərin bölgələrə köçürülməsi legionerlərin seçimlərinə necə təsir edə bilər? Universitetlərin bölgələrə köçürülməsi həmin ərazilərdə tələbə şəhərciklərinin, yeni yaşayış komplekslərinin və əyləncə məkanlarının qurulmasına səbəb olacaq. Bu dəyişikliklər bölgələrin sosial həyatını canlandıracaq və daha çox insan axını yaradacaq. Yeni tələbə şəhərcikləri və genişlənmiş sosial mühit legionerlər üçün də cəlbedici amil ola bilər. Bölgələrdə yaxşı restoranların, kafelərin, əyləncə mərkəzlərinin və xidmət sektorunun inkişaf etməsi idmançıların rahatlığı baxımından müsbət dəyişikliklərə rəvac verməlidir.
Legionerlər yalnız maaş faktorunu deyil, həm də yaşamaq üçün əlverişli mühiti nəzərə alırlar. Tələbə axını olan və sosial infrastrukturu inkişaf edən bölgələr isə bu baxımdan legionerlər üçün daha uyğun məkanlara çevrilə bilər.
İdman arenası və infrastrukturun inkişafı da bu prosesin ayrılmaz hissəsidir. Böyük universitetlərin bölgələrdə yerləşdirilməsi həmin şəhərlərdə yeni idman mərkəzlərinin açılmasını və mövcud arenaların təmir olunmasını sürətləndirə bilər. Bölgələrdə yüksək səviyyəli idman obyektlərinin yaradılması legionerlərin rahat məşq keçməsinə və oyunlarını daha yaxşı şəraitdə keçirməsinə imkan verəcək.
Media və reklam imkanlarının genişlənməsi də legionerlər üçün bölgə klublarını daha cəlbedici edə bilər. Hazırda əyalət klublarının oyunları çox vaxt məhdud şəkildə işıqlandırılır və geniş auditoriyaya təqdim olunmur. Universitetlərin bölgələrə köçməsi ilə həmin ərazilərdə regional televiziya kanallarının, idman bloqlarının və sosial media platformalarının güclənməsi baş verəcək. Böyük şəhərlərdən kənarda olan klublar üçün media görünürlüyünün artırılması idmançıların tanınmasına və onların karyera perspektivlərinin genişlənməsinə kömək edə bilər. Bu isə legionerlərin bölgə klublarına daha çox maraq göstərməsinə şərait yaradar.

Universitetlərin bölgələrə köçürülməsi idman mühitinə təsir edərək oranın klublarının legionerlər üçün daha cəlbedici hala gəlməsinə şərait yarada bilər. Bunun baş verməsi üçün bölgələrdə sosial və idman infrastrukturu inkişaf etdirilməli, media imkanları genişləndirilməli və azarkeş mədəniyyəti formalaşdırılmalıdır. Əgər bu amillər təmin olunsa, legionerlər artıq bölgə klublarında oynamağı təkcə məcburi seçim kimi yox, həm də karyeraları üçün perspektivli bir imkan kimi görəcəklər.
Yeri gəlmişkən, dünyada universitetlərin paytaxtdan kənarda yerləşməsi idman həyatına, xüsusilə də futbolun inkişafına ciddi təsir göstərir. Bir çox ölkələrdə universitet şəhərcikləri böyük idman kompleksləri, futbol akademiyaları və peşəkar klubların bazaları ilə sıx əlaqədədir. Bu model futbolçu yetişdirmə, azarkeş mədəniyyətinin formalaşması, regional iqtisadiyyatın inkişafı və idman turizminin genişlənməsi baxımından mühüm rol oynayır. Müxtəlif ölkələrdən nümunələr göstərmək bu tendensiyanın real təsirlərini daha aydın anlamağa kömək edəcək.
Məsələn, İngiltərədə futbol həyatına ən böyük təsir göstərən amillərdən biri universitetlərin yerləşdiyi şəhərlərdəki futbol klublarıdır. Paytaxt London böyük futbol klublarına ev sahibliyi etsə də, İngiltərənin futbol tarixi və ənənələri əsasən kiçik və orta ölçülü şəhərlərdə formalaşıb. Məsələn, Liverpul Universiteti, Mançester Universiteti, Şeffild Universiteti kimi təhsil müəssisələri şəhərlərin futbol ənənələrinin bir hissəsinə çevrilib. Şeffild şəhəri futbolun doğulduğu yerlərdən biri hesab olunur və burada yerləşən universitetlər futbolun inkişafına ciddi təsir edib.
Kembric Universiteti və Oksford Universiteti isə birbaşa futbol tarixində rol oynayan ali məktəblərdir. 19-cu əsrdə Kembric Universitetində futbolun ilk qaydalarından bəziləri formalaşdırılıb. Hər iki universitetin komandaları arasında keçirilən ənənəvi oyunlar bu gün də böyük maraqla izlənilir və universitetlərarası futbolun inkişafına töhfə verir.
Bundan başqa, Lids Universiteti və Lester Universiteti kimi ali məktəblərin yerləşdiyi şəhərlərdə futbol güclü inkişaf edib və bu klublar Premyer Liqada uğurlu çıxışlar ediblər. Bu şəhərlərdə futbol həm tələbələr, həm də yerli əhali üçün əsas mədəni hadisələrdən birinə çevrilib.
Almaniyada isə futbolunun inkişafı əsasən bölgələrdə yerləşən futbol akademiyalarının və universitetlərin birgə fəaliyyətindən qaynaqlanır. Almaniyada universitetlər paytaxt Berlinə deyil, müxtəlif əyalətlərə yayılıb və bu, futbolun ölkə daxilində balanslı şəkildə inkişafına kömək edib. Məsələn, Frayburq və Tübingen Universitetləri kimi ali məktəblər futbolun inkişaf etdiyi bölgələrdə yerləşir. Frayburq şəhərində həm də “Frayburq” klubu fəaliyyət göstərir və bu komanda yüksək səviyyəli futbol akademiyası ilə tanınır. Klubun gənc futbolçuları tez-tez universitetin idman elmi fakültəsi ilə əməkdaşlıq edir və bu sinerji nəticəsində daha yaxşı futbolçular yetişir.

Dortmund Universiteti isə “Borussiya” klubu ilə əməkdaşlıq çərçivəsində futbol elmi və taktiki analizlər üzrə tədqiqatlar aparır. Bu tip akademik-idman əməkdaşlıqları futbolçuların fiziki və taktiki hazırlığının elmi əsaslarla qurulmasına kömək edir.
Fransada universitetlərin futbolun inkişafına təsiri xüsusilə məşhur futbol akademiyaları vasitəsilə müşahidə olunur. Paytaxt Parisdə böyük futbol klubları olsa da, Fransa futbolunun əsl istedad mənbələri regionlarda yerləşir. Klermon-Ferran, Lill, Bordo, Renn kimi şəhərlərdə universitetlər futbol akademiyaları ilə sıx əməkdaşlıq edir. Clairefontaine Futbol Akademiyası, Fransanın ən böyük futbol mərkəzlərindən biri kimi təkcə idman təlimləri keçirmir, həm də akademik təhsilə önəm verir. Burada təhsil alan futbolçular həmçinin universitetlərdə dərs keçmək imkanı əldə edirlər. Bu model legionerlər üçün də cəlbedicidir. Fransada futbolçuların akademik təhsil almağa davam etməsi onlara uzunmüddətli karyera planlaşdırmaq imkanı verir. Universitetlərin futbol akademiyaları ilə əlaqəsi futbolçular üçün əlavə imkanlar yaradır və onların idmanla yanaşı akademik sahədə də inkişafına şərait yaradır.
Əlbəttə ki, Türkiyəni də unuda bilmərik. Qardaş ölkədə universitetlər paytaxt Ankara və İstanbuldan kənarda da yerləşir və bu, bölgələrdə futbolun inkişafına təsir edir. Əskişehir Anadolu Universiteti, İzmir Ege Universiteti, Trabzon Karadeniz Texniki Universiteti kimi ali təhsil müəssisələri həm tələbələr arasında futbolun populyarlığını artırır, həm də yerli klubların azarkeş bazasını genişləndirir. “Əskişehirspor” və “Trabzonspor” kimi klublar universitetlərin olduğu şəhərlərdə formalaşıb və futbol bu bölgələrin mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Tələbələrin iştirakı ilə tribunalar daha canlı olur və azarkeş dəstəyi legionerlər üçün cəlbedici mühit yaradır.

Bir sözlə, Azərbaycan üçün bu modelin tətbiqi bölgə klublarının güclənməsinə, futbolçu yetişdirmə sisteminin təkmilləşməsinə və legionerlərin regionlara axın etməsinə səbəb ola bilər. Əgər bölgələrdə universitetlərin idman infrastrukturu ilə inteqrasiyası gücləndirilərsə, bu həm futbolun səviyyəsinə, həm də yerli iqtisadiyyatın inkişafına müsbət təsir göstərə bilər. Təbii ki, bölgə deyəndə də, hər cür infrastrukturu olan şəhər və ya rayon mərkəzlərini nəzərdə tuturuq. Uğursuz məkan seçəndə orada heç nə cücərməyəcək. Yəni, palçıqlı küçələrdə nə tələbə yetişəcək, nə futbolçu cücərəcək…
ABBAS
P.S.: Bu yazıda yalnız futboldan bəhs etdik. Eyni perspektiv digər idman növləri üçün də keçərlidir.
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanıb.
Sahə: Uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafında idmanın rolu
