Ramazan ayında oruc tutmaq futbolçular üçün həm faydalı, həm də mənfi təsirlər yarada biləcək bir vəziyyətdir. Bu zaman bədən gün ərzində yemək və içməkdən imtina edərkən, idmançıların məşq və oyun performansını necə təsir edə biləcəyini analiz etmək vacibdir. Mövzu həssas olduğundan ona elmi nöqteyi-nəzərdən yanaşacağıq. Çünki orqanizmə hissi yanaşma ilə qiymət vermək olmaz.
Oruc tutmaq futbolçuların bədənlərini müəyyən bir dərəcədə istirahətə məcbur edir. Uzun müddət qidalanmamaq, bədənin daxili orqanlarına, xüsusən də mədə-bağırsaq sisteminə dinclik gətirir. Bu zaman orqanizm enerji ehtiyatlarını daha səmərəli istifadə etməyə başlayır, nəticədə bədən daha effektiv işləməyə başlayır. Ancaq oruc tutmanın mənfi tərəfi bədənin yüksək fiziki tələbata cavab vermək üçün enerjinin çoxluğunun olmamasıdır. Futbolçu məşq və oyunlar zamanı lazım olan yüksək enerjini təmin edə bilmədikdə, performans düşə bilər.
Futbolçuların məşq saatlarına və oyun vaxtlarına təsir edən başqa bir faktor susuzluqdur. Oruc zamanı gün ərzində su içmək mümkün olmadığından, bədənin su balansı pozula bilər. Susuzluq futbolçuların dözümlülük səviyyəsini azaldır, əzələlərdə yorğunluğa səbəb ola bilər və ümumiyyətlə fiziki performansı zəiflədir. Ancaq Ramazan ayında oruc tutan futbolçular iftar və sahurda doğru qidalanma ilə susuzluq vəziyyətini minimuma endirə bilərlər.
Futbolçuların əzələlərinin bərpası məşqlərdə və oyunlarda uğurlu olmaları üçün vacibdir. Oruc tutan bir idmançının bədəninin enerji ehtiyatları məhdud olduğunda, əzələlərin bərpası prosesləri də gecikə bilər. İftar zamanı yüksək zülal tərkibli qidaların istehlakı əzələlərin bərpasını sürətləndirə bilər, amma sahurda kifayət qədər protein qəbul etməmək əzələlərin inkişafını və bərpasını mənfi şəkildə təsir edər.
Ramazan ayı ərzində futbolçuların fiziki fəaliyyətlərini nizamlamaq, oruc tutmaqla uyğun bir şəkildə balanslı şəkildə məşq etməyi tələb edir. Təcrübəli idmançılar məşq saatlarını iftar və sahurdan sonra yerləşdirərək, bədənlərinin enerji ehtiyatlarını ən yaxşı şəkildə istifadə edə bilərlər. Amma bu, fərdi idman növlərində belədir. Komanda növlərində məşqi futbolçular təyin etmir. Həmçinin, bədənin tələblərinə uyğun olaraq, bərpaedici prosedurlar və istirahət dövrlərinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Ümumiyyətlə, Ramazan ayında oruc tutmanın futbolçulara faydaları və mənfi təsirləri şəxsən idmançının fiziki vəziyyətinə, məşq və qidalanma vərdişlərinə və xüsusilə bu ayda qəbul etdiyi qidaların keyfiyyətinə bağlıdır. Uğurlu nəticələr əldə etmək üçün balanslı və düzgün qidalanma, doğru istirahət və məşq planlaması böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Ramazan ayında oruc tutmaq futbolçuların bədənlərinin və performanslarının necə reaksiya verəcəyini yaxşı başa düşmək üçün daha dərindən araşdırılmalıdır. İdmançıların xüsusi olaraq yüksək fiziki tələblərlə üzləşən bir peşə sahəsində fəaliyyət göstərdiklərini nəzərə alaraq, orucun onlar üçün müxtəlif təsirləri ola bilər.
Oruc tutan futbolçuların bədənləri, adətən gündəlik olaraq daha yüksək enerji və su tələb edir. Oyun zamanı əzələlər yüklənir və bədənin enerji ehtiyatları sürətlə tükənir. Lakin oruc zamanı bu ehtiyatların yenilənməsi məhdud olur, çünki futbolçuların gündəlik kalori qəbul etməsi məhdudlaşır. Məşq və oyunlar zamanı bədən, enerji üçün əsasən karbohidratlar və yağlardan istifadə edir, lakin uzun müddət qida və su qəbul etmədikdə bədənin enerji sistemində çatışmazlıqlar meydana gəlir. Bu da futbolçuların idman zamanı tükənmişlik hissi və yorğunluğa səbəb ola bilər.
Ramazanda oruc tutan futbolçuların ehtiyatlı olmaları vacibdir – gün ərzində fiziki fəaliyyətlər bədənin ümumi işini daha da çətinləşdirir. Əzələlər zədələnməyə daha meylli ola, xüsusilə susuzluq səbəbindən əzələ sıxılması və yırtılmaları daha çox baş verə bilər. Əgər futbolçular məşq edərkən kifayət qədər su içmirlərsə, bədənlərinin su balansı pozularaq qan dövranı və bədənin istilik tənzimlənməsi sistemi mənfi təsirə uğrayır.
Orucun müsbət tərəfləri də mövcuddur. Bədən orucu uzun müddət tutduqdan sonra, orqanizm təbii olaraq daha yaxşı enerji istehsal etmə və yağları yandırma formulu əldə edir. Bu da bəzi futbolçular üçün bədənin səmərəli işləməsinə kömək edir və bu müddətdə yağlı toxumaların azalmasına və əzələ kütləsinin qorunmasına səbəb olar. Bu, uzunmüddətli tədrici təkmilləşdirmə və bədənin fizioloji adaptasiyası nəticəsində baş verir.
Futbolçular, həmçinin, oruc tutan zaman psixoloji cəhətdən də inkişaf edə bilərlər. Oruc tutma müddətində, futbolçuların nizamlı qidalanma və istirahət vərdişləri güclənir. İftar və sahurda qidalanmalarına diqqət edərək, daha düzgün və balanslı bir rejim izləyirlər ki, bu da ümumi sağlamlıqlarını yaxşılaşdırmağa kömək edir. Bədənlərindəki yüngüllük və təbii “detoks” effekti futbolçuların psixoloji sağlamlığını da müsbət təsir edir.
Ramazan ayında oruc tutmaq, həmçinin futbolçuların strateji düşünmə və öz bədənlərinə qarşı daha çox diqqət etmə qabiliyyətini inkişaf etdirir. Onlar bədənin istirahət etməsi və təbii olaraq enerji istifadəsini tənzimləməsi üçün bir şans yaratmış olurlar. Bu müddətdə, məşqçilər və idman mütəxəssisləri futbolçuları düzgün şəkildə izləməli, məşq və oyun saatlarını uyğunlaşdırmalı və əlavə enerji dəstəyi üçün xüsusi qidalanma planları hazırlamalıdırlar.
Oruc tutan futbolçuların əhval-ruhiyyəsi də vacibdir. Ramazan ayında ibadət və dini vəzifələrini yerinə yetirən futbolçuların motivasiyası artmış ola bilər. Bu, həm psixoloji, həm də mənəvi baxımdan faydalıdır və onları daha çox çalışmağa təşviq edir. Bununla yanaşı, bəzi futbolçular oruc tutmaqdan dolayı yüngül bir narahatlıq və ya stress hissi keçirə bilər. Bu, motivasiyaya mənfi təsir edir.
Oruc tutmaq futbolçular üçün xüsusi bir həssaslıq tələb edir. Həm fiziki, həm də psixoloji sağlamlıqlarını qorumaq üçün düzgün qidalanma, bərpa planları və məşq vaxtlarının tənzimlənməsi vacibdir. Bu, futbolçuların oruc tutma müddətində daha balanslı və məhsuldar olmalarını təmin edir. Nəticədə orucun həm müsbət, həm də mənfi təsirləri futbolçuların individual ehtiyaclarına və Ramazan ayı boyunca özlərinə göstərdikləri qayğıya bağlı olaraq dəyişir.
FƏRİD
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanıb.
Sahə: Uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafında idmanın rolu